ข้าวแกงไก่ทอดเทพาอยู่คู่กับสถานีรถไฟเทพามานานกว่า 50 ปี เหมือนกับสินค้าชนิดอื่นๆที่ขายข้างรถไฟให้แก่ผู้ที่สัญจรด้วยรถไฟ ไม่ว่าจะเป็น ข้าวยำ อาหารท้องถิ่นที่เก่าแก่ของคนปักษ์ใต้ โอเลี้ยง ที่มักขายคู่กับข้าวยำ และข้าวแกงไก่ทอดเสมอ ไอศครีมแท่ง หรือ “น้ำแข็งบอก” รวมไปถึง ไก่ย่าง และอื่นๆอีกมากมาย ที่เป็นอาหารทางเลือกในขณะนั้น แต่ความนิยมในข้าวแกงไก่ทอดมีมากกว่า

จากคำบอกเล่าของครูกษมา มะตุริม อายุ  56  ปี ข้าราชการครูโรงเรียนเทพา นางอุทิพย์  สุวรรณคำ อายุ    54  ปีอาชีพรับจ้าง   กลุ่มแม่ค้าที่ขายข้าวแกงไก่ทอดข้างรถไฟเทพาในปัจจุบัน และนางกมลวรรณ   จิตบวรสว่าง อายุ  58 ปี  หรือในปัจจุบันรู้จักกันในนาม“เจ๊เค่ง” เจ้าของร้านไก่ทอดเทพา ซึ่งเป็นหนึ่งในสินค้าโอทอปของอำเภอ    เล่าว่า…ผู้ริเริ่มข้าวแกงไก่ทอดเทพาคือ “ป้าเล็ก”  ซึ่งมีชื่อเต็มว่า นางสมประสงค์  ณ นคร(เสียชีวิตแล้ว) ทำข้าวแกงไก่ทอดเทพา มาวางขายที่ชานชาลา ไม่มีการเดินเร่ขาย  หรือแม้ว่าในเวลาต่อมาจะมีแม่ค้าข้า วแกงไก่ทอดเพิ่มขึ้น “ป้าเล็ก”  ก็ยังวางขายเหมือนเดิม ลูกค้าจะต้องลงมาซื้อในขณะที่สินค้าอื่น หรือแม่ค้าเจ้าอื่นเดินเร่ขายข้างรถไฟ สอดคล้องกับคำบอกเล่าของ นางราตรี  โหลเหล อายุ 52 ปี ซึ่งขายข้าวแกงไก่ทอดมาตั้งแต่อายุ 13 ปี และปัจจุบันยังยึดอาชีพนี้อยู่และนางกุหลาบ บุญวรรณโณ อายุ 65  ปี หรือ “ป้าหลาบ”ซึ่งเป็นคนภาคอีสาน ที่อพยพมาอยู่เทพา มีอาชีพขายข้าวแกงไก่ทอดข้างรถไฟ มาตั้งแต่ครั้งรถไฟใช้รถจักรไอน้ำจนปัจจุบัน  เล่าว่า…   เห็น“ป้าเล็ก”มาตั้งหาบขายข้าวแกงไก่ทอด  เป็นเจ้าแรกของเทพา ต้นตำหรับ “ไก่ทอดไม่มีหนังกรอบนอกนุ่มใน”

จากคำบอกเล่าของ “ เจ๊เค่ง”  อีกประการหนึ่งคือ…สิ่งที่ขายคู่กับข้าวแกงไก่ทอดคือโอเลี้ยง ในกระป๋องนมร้อยด้วยเชือกกล้วย “เมื่อก่อนใครสั่งข้าวแกงไก่ทอดก็ต้องสั่งโอเลี้ยงตามกัน” สอดคล้องกับงานเขียนของ “นิพพาน” ในเรื่อง “ผีเสื้อและดอกไม้” ว่า….เขาเคยรู้มาบ้างเหมือนกันเกี่ยวกับเด็กคนอื่นๆ ที่ทำงานขายโอเลี้ยงและข้าวแกงอยู่ที่สถานีรถไฟ มีเงินมากพอที่จะให้น้องไปโรงเรียนทุกวัน(พ.ศ. 2552 หน้า 96)  หรือ…รถหยุดเติมน้ำที่สถานีอีกเหมือนเคย และคนขับรถจักร รับข้าวปิ่นโตที่เด็กขายโอเลี้ยงนำมาส่งให้(หน้า 166)     

วิถีชีวิตการขายข้าวแกงไก่ทอดเทพา ถูกยืนยันในงานเขียนเรื่อง “ผีเสื้อและดอกไม้” ของ “นิพพานฯ” หรือ มกุฏ อรฤดี ซึ่งเป็นคนเทพาโดยกำเนิด ที่เขียนขึ้นครั้งแรกเมื่อพ.ศ 2516 และได้รับการพิมพ์ซ้ำอีกหลายครั้ง ครั้งล่าสุดเป็นครั้งที่ 20 เมื่อมีนาคม 2552 ความว่า….

.… สถานีรถไฟเป็นแหล่งเงินแหล่งทอง.…พวกที่มีเมียเป็นแม่ค้าขายข้าวแกงให้กับคนโดยสารที่นั่งรถไฟผ่านสถานี(หน้า 23) .…เสียงสัญญาณระฆังจากสถานีแหลมกังวาน บอกเวลาอีกไม่นานขบวนรถไฟเที่ยวแรกของวันนี้จะเข้าเทียบชานชาลา พวกแม่ค้าขยับหาบข้าวแกง  คนโดยสารออกจากตัวสถานีมายืนรอขึ้นรถ นักการเดินไปยังอีกฟากหนึ่งของสถานี เพื่อสับคันโยกให้หัวประแจรางเข้าที่ นายสถานีออกมายืนรอโบกธงสัญญาณสีเขียวสีแดง (หน้า 23-24)

….รถไฟเข้าเทียบชานชาลาสถานี การเคลื่อนไหวของผู้คนเป็นดังเช่นวันก่อนๆ คนประจำหัวรถจักรกับพนักงานทุกคนในขบวนรถมีโอกาสได้ผลัดเปลี่ยนเวรกันบ้าง และคนโดยสารก็เปลี่ยนหน้า แต่คนที่อยู่ที่นี่ พวกกรรมกร แม่ค้าขายข้าวแกง และพ่อค้าไอศกรีม ไม่มีโอกาสผลัดเปลี่ยนหน้าที่รับผิดชอบกับใครได้ จะมีบ้างก็ในวันที่เจ็บป่วย ซึ่งหากเป็นเช่นนั้น ก็หมายถึงการที่ต้องสูญเสียรายได้สำหรับวันนั้นไป (หน้า 40-41)….

….ขณะที่รถไฟเทียบชานชลา ดูช่างสับสนวุ่นวายเสียเหลือเกิน บางคนกำลังชะโงกหน้าออกมาซื้อข้าวแกง

โดยการร้องบอกแม่ค้าหยิบไก่ทอดชิ้นที่ตนต้องการ และส่งธนบัตรใบโตๆให้ หรือ ไม่เช่นนั้นก็รับเงินทอน (หน้า78-119) ข้าวแกงไก่ทอดยังเป็นของฝากของเยี่ยม …เมื่อพ่อของยูฮันป่วย พวกแม่ค้าขายข้าวแกงบริเวณสถานีหลายคนมาเยี่ยม เอาข้าวใส่กระทงมาให้(หน้า179) 

ด้วยรสชาติที่อร่อย เป็นที่ร่ำลือของข้าวแกงไก่ทอดป้าเล็ก…ป้าหนึกอดีตลูกจ้างป้าเล็ก เล่าว่าความอร่อยของไก่ทอดล่ำลือถึงตัวจังหวัด ทำให้ ม.ร.ว.ถนัดศรี สวัสดิวัฒน์ โดยผ่านทางผู้ว่าราชการจังหวัดสงขลาสมัยนั้น สั่งข้าวแกงไก่ทอดป้าเล็กไปรับประทาน…

ข้าวแกงไก่ทอดเป็นอาหารที่ใครๆอยากรับประทาน รวมทั้งเด็กๆแถวสถานีรถไฟ  ครูประดับ เล่าว่า .…สมัยเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนต้นที่โรงเรียนเทพา ครูประดับและเพื่อนหลายคนต้องอาศัยรถไฟไปเรียน เลิกเรียนต้องมานั่งรอรถไฟเที่ยวเกือบ 5 โมงเย็น ย่อมมีความหิวเป็นธรรมดา บางครั้งอยากกินข้าวแกงไก่ทอดก็กินไม่ได้ เพราะไม่มีเงินซื้อ แม้ว่าขณะนั้นกระทงละ 4 -5 บาท ไก่ชิ้นละ 2 บาท แต่ก็แพงสำหรับเด็ก ครูประดับและเพื่อนจึงทำได้เพียง “มองแล้วกลืนน้ำลาย” จนเรียนจบโรงเรียนเทพาก็ไม่ได้ลิ้มรสชาติความอร่อยของข้าวแกงไก่ทอด

ด้วยความอยากกินไก่ทอดมาก ทำให้เด็กๆ แถวสถานีรถไฟพยายามหาอาหารที่ใกล้เคียงมากินแทน เช่น นกย่าง ที่ย่างเองกับมือ  ทำให้มีคำพูดประชดประชันว่า…. “ไก่ทอดหมันอิหรอยสักเท่าใด สู้นกย่างกะไม่ได้” สอดคล้องกับงานเขียน “ผีเสื้อและดอกไม้” ที่ว่า.....ตัวไม่เคยกินนกย่างไม่รู้หรอก อร่อยกว่าไก่ทอดที่สถานีเสียอีก (หน้า 72)   เอกลักษณ์ของข้าวแกงไก่ทอดเทพา จากคำบอกเล่า สัมภาษณ์ สังเกตและจากการชิมของทีมยุววิจัยเอง    คือ “ข้าวต้องใส่กระทงใบตอง  ราดด้วยแกงเขียวหวานไก่  ไก่ทอดต้องกรอบนอก นุ่มใน ไม่มีหนังและใช้ไม้ฟืน ” ปัจจุบันการขายข้าวแกงไก่ทอดเทพา ข้างรถไฟได้รับการสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น ปัจจุบันมีแม่ค้าข้าวแกงไก่ทอดเทพา ข้างรถไฟทั้งหมด 10 คน เป็นชาวไทยพุทธ 3  คน และชาวมุสลิม 7 คน  ในบรรดาแม่ค้าทั้งหมดมี “ป้าหลาบ” เพียงคนเดียวที่เป็นแม่ค้า “ร่วมสมัย” ส่วน“เจ๊เค่ง” ไม่ได้ขายข้างรถไฟ แต่ขายในร้านข้างสถานีรถไฟ และยังได้ปรับปรุงพัฒนาจนทำให้ “ไก่ทอดเทพา” เป็นสินค้า “โอทอป” ของอำเภอเทพา