เนื่องจากก่อนหน้านี้มีการใช้ศักราชแบบต่างๆ ไม่เป็นระเบียบเดียวกันและการใช้รัตนโกสินทรศก ยังไม่สะดวกในการใช้กล่าวถึงเหตุการณ์ก่อนสร้างกรุงรัตนโกสินทร์

 

โดยก่อนที่จะประกาศใช้“พุทธศักราช” เช่นในวันนี้นั้น ไทยเราเคยใช้ “มหาศักราช” และ “จุลศักราช” มาก่อน เช่นเดียวกับอาณาจักรใกล้เคียงในย่านนี้

 

 “มหาศักราช” แพร่เข้ามาถึงไทยก่อนศักราชอื่น ปรากฏอยู่ในศิลาจารึกของกรุงสุโขทัยและศิลาจารึกของอาณาจักรใกล้เคียงเป็นส่วนใหญ่ เข้าใจว่าไทยเราเลิกใช้ในปี 2112 มหาศักราชตรงกับพุทธศักราช 621 ใช้วันที่ 29 มีนาคม เป็นวันขึ้นปีใหม่

 

 ในสมัยพระเจ้าปราสาททอง ทรงชวนพม่าลบมหาศักราชออก 3 ปี เปลี่ยนเป็น “ศักราชจุฬามณี”   เพื่อลบปีที่มีคำทำนายว่าจะเกิดเหตุร้าย แต่พม่าไม่เล่นด้วยและไม่ได้รับความนิยมจึงกลับมาใช้จุลศักราชอย่างเดิมและใช้มาจนถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์

 

 “จุลศักราช” ที่ใช้ตัวย่อว่า “จ.ศ.” เป็นศักราชที่เริ่มเมื่อปีพุทธศักราช 1181 กำหนดวันที่ 16 เมษายน เป็นวันขึ้นปีใหม่ ใช้มาตั้งแต่ปลายสมัยสุโขทัย ตลอดสมัยกรุงศรีอยุธยา และรัตนโกสินทร์

 

พุทธศักราช หรือ พ.ศ. คือ ช่วงกำหนดเวลาซึ่งกำหนดเอาปีที่พระพุทธเจ้าเสด็จดับขันธปรินิพพานเป็นปีเริ่มต้นในการกำหนดนับ ซึ่งพุทธศักราชได้นำไปใช้ในหลายประเทศที่มีศาสนาพุทธเป็นศาสนาหลักของประเทศ

 

เช่น ในประเทศไทยเริ่มนับเมื่อพระพุทธเจ้าปรินิพพานแล้ว 1 ปี แต่ในประเทศพม่าและประเทศกัมพูชา นับในปีที่พระพุทธเจ้าปรินิพพาน เช่น ในประเทศไทยเป็นปี 2548 แต่ในพม่าและกัมพูชาเป็น 2549 ส่วนในประเทศศรีลังกาจะเปลี่ยนศักราชในวันวิสาขบูชา

 

ประเทศไทยมีการประกาศให้บังคับใช้การนับปีเป็นพุทธศักราชในแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 6) เพราะทรงมีพระราชดำริว่า

 

ประเทศไทยเป็นเมืองพุทธศาสนาควรที่จะใช้พุทธศักราช (พ.ศ.) และทั้งนี้เพื่อให้สอดคล้องกับประเทศที่นับถือพุทธศาสนาทั้งหลาย ซึ่งต่างก็ใช้พุทธศักราชด้วย

 

นอกจากนี้ ยังปรากฏในแนวพระราชดำริในการเปลี่ยนมาใช้ พ.ศ. ตามประกาศลงวันที่ 21 กุมภาพันธ์ รัตนโกสินทรศก 131 ความว่า

 

“…ทรงพระราชดำริว่าพระพุทธศักราชนั้นได้เคยใช้ในราชการทั่วไปไม่ ถ้าจะให้ใช้พระพุทธศักราชแทนปีรัตนโกสินทรศกแล้ว ก็จะเป็นการสะดวกแก่การอดีตในพงศาวดารของกรุงสยามมากยิ่งขึ้น…ฯลฯ… จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ใช้พระพุทธศักราชในราชการทั้งปวงทั่วไป”

 

ดังนั้น ทางราชการจึงเริ่มประกาศวิธีนับเดือน ปี ใน พ.ศ.2455 และได้ถือเอาวันที่ 1 เมษายนเป็นวันขึ้นปีใหม่ เปลี่ยนมาใช้ พ.ศ. (พุทธศักราช) ตั้งแต่ พ.ศ.2456 เป็นต้นมา